ប្រភេទនៃ UNIX៖
-យើងឃើញថាមានច្រើនជំនាន់ជាច្រើនខុសៗនៃ UNIX ទោះបីជាបែបនេះក្ដីក៏ពួកវាមានលក្ខណស្រដៀងគ្នាដែរហើយការ វិវឌ្ឍន៍ដ៏មានប្រជាប្រិយភាពជាងគេនៃ UNIX មាន Sun Solaris, GNU/Linux និង MacOS X។ទាំងនោះយើងឃើញមានប្រើជាញឹកញាប់នៅតាមកន្លែងផ្សេងៗមាន Solaris នៅលើ Server & workstations និង Fedora Linux ប្រើលើ Servers & Desktop PCs។
ប្រព័ន្ធដំណើរការ UNIX ឬហៅថាUNIX operating system
-ប្រព័ន្ធដំណើរការ UNIX ឬហៅថា UNIX operating system គឺត្រូវបានគេបង្កើតឡើងជាបីផ្នែករួមមាន kernel, shell និង programs។
អំពី the kernel ៖
kernel របស់ UNIX គឺជា hub នៃ operating system: វាបែងចែកពេលវេលានិងអង់ចងចាំ(memory)ទៅកាន់កម្មវិធីទាំងអស់ឬ ហៅថា programs និងធ្វើការយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនដិតដល់ជាមួយ filestore និងសកម្មភាពទំនាក់ទំនងផ្សេងៗដើម្បីបញ្ជូនទៅឱ្យនៅពេលប្រព័ន្ធ ដំណើរការត្រូវការឬហៅថា system calls។នេះជាវិស្សុតកម្មនៃមធ្យោបាយមួយដែលបង្ហាញឱ្យឃើញថា the shell និង the kernel ធ្វើការរួមគ្នានៅពេល user វាយ rm myfile មានន័យថាវាជា file មួយដែលមានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការដកចេញឬ remove file myfile។ the shell វាជាអ្នកស្វែងរក filestore សម្រាប់ file ដែលមានផ្ទុកនូវកម្មវិធី rm បន្ទាប់ពីឃើញហើយ the kernel ជាអ្នកស្នើសុំបន្តដោយឆ្លងកាត់ system calls ដើម្បីដំណើរការកម្មវិធី rm លើ myfile។នៅពេលដំណើរការ rm myfile ត្រូវបានបញ្ចប់នោះ the shellបានបញ្ចូលត្រឡប់ទៅ UNIX prompt % ឱ្យទៅ user នោះបានបញ្ជាក់ថាវាកំពុងតែរង់ចាំការបញ្ជាកូដពីចម្ងាយឬហៅថា further commands។
អំពី the shell:
the shell មានសកម្មភាពជារូបរាង (interface) រវាង user និង the kernel នៅខណៈពេល user Logs in ចូលនោះកម្មវិធី login បានទៅពិនិត្យមើល username & password ហើយបន្ទាប់មកវាចាប់ផ្ដើមដំណើរការមួយផ្សេងទៀតត្រូវបានហៅដោយ the shell។ the shell គឺជាពាក្យបញ្ជាឬ command line interprets(CLI) សម្រាប់ធ្វើការបកប្រែ។វាប្រែ command ឬពាក្យបញ្ជាដែល user បានវាយបញ្ចូលនិងការរៀបចំសម្រាប់ពូកវាឱ្យបានបញ្ជូនចេញមកក្រៅ។ commands គឺមាននៅក្នុងកម្មវិធីទាំងអស់៖នូវពេលពួកគរឬ user វាយរួច the shell ផ្ដល់ user ផ្សេងៗវាលោតបង្ហាញចេញមកបង្ហាញនៅលើ system។ user អាចមានសិទ្ធិកំណត់នៅលើ shell បានដោយខ្លួនឯងហើយ user អាចប្រើ shell ផ្សេងៗគ្នានៅលើម៉ាស៊ីនតែមួយ។សម្រាប់ user នៅក្នុងនោះបានបង្កើតរួចគឺមាន the tcsh shell ដោយស្វ័យប្រវត្ត។
-the shell មានលក្ខណពិតប្រាកដដើម្បីជួយ user ក្នុងការបញ្ចូល commands បញ្ជាទាំងឡាយ។
Filename Completion- ដោយវាយឈ្មោះនៃ command , filename ឬ directory រួចចុចថេបមួយបន្ទាប់មក the tcsh shell នៅទៅបំពេញនូវពាក្យចុងក្រោយដោយស្វ័យប្រវត្ត។ប្រសិនបើ the shell វាស្វែងរកមើលឈ្មោះមួយដែលមានអក្សរច្រើនដែលអ្នកបានវាយបញ្ចូល នោះវានិងរក្សាទុកហើយវានិងបង្ហាញអ្នកឱ្យវាយបញ្ចូលអក្សរដូចមុន បន្ទាប់មកចុចលើថេប key ម្ដងទៀត។
History – the shell រក្សាទុកនូវ List នៃ commands ទាំងអស់ដែលអ្នកបានវាយបញ្ចូល។ប្រសិនបើអ្នកត្រូវការវាយ command សាឡើងវិញនោះអ្នកអាចប្រើ cursor key ដើម្បីរំកិល(scroll up)ឡើងចុះនៅក្នុងតារាងឬក៏វាយ history សម្រាប់ commands ពីមុនៗ។
File និង Processes
គ្រប់យ៉ាងនៅក្នុង UNIX មានទាំង file ឬ process។
A process គឺជាអ្នកប្រតិបត្តិបញ្ជាក់ពីកម្មវិធីដោយមានតែមួយគឺ PID(process identifier)។
A file គឺជាអ្នកប្រមូលផ្ដុំនៃទិន្នន័យដោយពូកវាត្រូវបានបង្កើតដោយ user ប្រើប្រាស់ text editors តាមរយៈ running compiler ជាដើម។ឧទាហរណ៍៖
-បង្កើតឯកសារ (report,essay)
-បង្កើតtextនៃកម្មវិធីដែលត្រូវបានគេសរសេរនៅក្នុងភាសា programming កម្រិតខ្ពស់។
-រចនាសម្ពន្ធក្នុងការដាក់ directory ដាក់ក្នុងម៉ាស៊ីននិងបញ្ជូនទៅឱ្យ user ធម្មតាជាឧទាហរណ៍មានដូចការប្រមូលនៃ binary diitsមានជាbinary file ជាដើម។
-directory ផ្ទុកព័ត៌មានអំពី contents រួមទាំង directories ផ្សេងៗទៀតមាន sub directoriesនិង file ផ្សេងៗ។
រចនាសម្ពន្ធនៃ Directory
គ្រប់ files ទាំងអស់ត្រូវបានគេដាក់ឱ្យស្ថិតនៅក្នុងក្រុមនៅក្នុងរចនា សម្ពន្ធតែមួយរីឯ file-system គឺត្រូវបានគេរៀបចំតាមឋានានុក្រមលំដាប់លំដោយមានបី។នៅចំណុចខាង ដើមឬដំបូងគេយើងឃើញនៅក្នុងរចនាសម្ពន្ធខាងក្រោមត្រូវបានគេហៅ ថា root ឬគេសរសេរសញ្ញាឆ្លាស(/)។
-តាមរយៈរូបភាពឬ digram ខាងលើយើងឃើញថា home directory ឈ្មោះថា “ee51vn“ មានពីរ sub-directories (docs & pics) នោះគេហៅ file នោះថា report.doc។ទីតាំងពេញឬហៅថា full path នៃ report.doc គឺ “/home/its/ug1/ee51vn/report.doc“ ។
របៀបបើក UNIX terminal
ដើម្បីបើក UNIX terminal windows ចុចលើ “terminal“ អាយខុនចេញពី៖ Applications/Accessories ម៉ឺនុយ។
-បន្ទាប់មក Terminal window និងលោតបង្ហាញជាមួយ % prompt ដែលវារង់ចាំអ្នកវាយបញ្ចូលcommands។
-នៅលេខបន្ទាប់យើងនិងបង្ហាញអ្នកពីការប្រើប្រាស់ List file & និង directory តាមរយៈ Terminal window នេះថាវានិងផ្ដល់សារសំខាន់អ្វីខ្លះដល់អ្នកប្រើ។
ប្រភព : http://cm.com.kh/
-ប្រព័ន្ធដំណើរការ UNIX ឬហៅថា UNIX operating system គឺត្រូវបានគេបង្កើតឡើងជាបីផ្នែករួមមាន kernel, shell និង programs។
អំពី the kernel ៖
kernel របស់ UNIX គឺជា hub នៃ operating system: វាបែងចែកពេលវេលានិងអង់ចងចាំ(memory)ទៅកាន់កម្មវិធីទាំងអស់ឬ ហៅថា programs និងធ្វើការយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនដិតដល់ជាមួយ filestore និងសកម្មភាពទំនាក់ទំនងផ្សេងៗដើម្បីបញ្ជូនទៅឱ្យនៅពេលប្រព័ន្ធ ដំណើរការត្រូវការឬហៅថា system calls។នេះជាវិស្សុតកម្មនៃមធ្យោបាយមួយដែលបង្ហាញឱ្យឃើញថា the shell និង the kernel ធ្វើការរួមគ្នានៅពេល user វាយ rm myfile មានន័យថាវាជា file មួយដែលមានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការដកចេញឬ remove file myfile។ the shell វាជាអ្នកស្វែងរក filestore សម្រាប់ file ដែលមានផ្ទុកនូវកម្មវិធី rm បន្ទាប់ពីឃើញហើយ the kernel ជាអ្នកស្នើសុំបន្តដោយឆ្លងកាត់ system calls ដើម្បីដំណើរការកម្មវិធី rm លើ myfile។នៅពេលដំណើរការ rm myfile ត្រូវបានបញ្ចប់នោះ the shellបានបញ្ចូលត្រឡប់ទៅ UNIX prompt % ឱ្យទៅ user នោះបានបញ្ជាក់ថាវាកំពុងតែរង់ចាំការបញ្ជាកូដពីចម្ងាយឬហៅថា further commands។
អំពី the shell:
the shell មានសកម្មភាពជារូបរាង (interface) រវាង user និង the kernel នៅខណៈពេល user Logs in ចូលនោះកម្មវិធី login បានទៅពិនិត្យមើល username & password ហើយបន្ទាប់មកវាចាប់ផ្ដើមដំណើរការមួយផ្សេងទៀតត្រូវបានហៅដោយ the shell។ the shell គឺជាពាក្យបញ្ជាឬ command line interprets(CLI) សម្រាប់ធ្វើការបកប្រែ។វាប្រែ command ឬពាក្យបញ្ជាដែល user បានវាយបញ្ចូលនិងការរៀបចំសម្រាប់ពូកវាឱ្យបានបញ្ជូនចេញមកក្រៅ។ commands គឺមាននៅក្នុងកម្មវិធីទាំងអស់៖នូវពេលពួកគរឬ user វាយរួច the shell ផ្ដល់ user ផ្សេងៗវាលោតបង្ហាញចេញមកបង្ហាញនៅលើ system។ user អាចមានសិទ្ធិកំណត់នៅលើ shell បានដោយខ្លួនឯងហើយ user អាចប្រើ shell ផ្សេងៗគ្នានៅលើម៉ាស៊ីនតែមួយ។សម្រាប់ user នៅក្នុងនោះបានបង្កើតរួចគឺមាន the tcsh shell ដោយស្វ័យប្រវត្ត។
-the shell មានលក្ខណពិតប្រាកដដើម្បីជួយ user ក្នុងការបញ្ចូល commands បញ្ជាទាំងឡាយ។
Filename Completion- ដោយវាយឈ្មោះនៃ command , filename ឬ directory រួចចុចថេបមួយបន្ទាប់មក the tcsh shell នៅទៅបំពេញនូវពាក្យចុងក្រោយដោយស្វ័យប្រវត្ត។ប្រសិនបើ the shell វាស្វែងរកមើលឈ្មោះមួយដែលមានអក្សរច្រើនដែលអ្នកបានវាយបញ្ចូល នោះវានិងរក្សាទុកហើយវានិងបង្ហាញអ្នកឱ្យវាយបញ្ចូលអក្សរដូចមុន បន្ទាប់មកចុចលើថេប key ម្ដងទៀត។
History – the shell រក្សាទុកនូវ List នៃ commands ទាំងអស់ដែលអ្នកបានវាយបញ្ចូល។ប្រសិនបើអ្នកត្រូវការវាយ command សាឡើងវិញនោះអ្នកអាចប្រើ cursor key ដើម្បីរំកិល(scroll up)ឡើងចុះនៅក្នុងតារាងឬក៏វាយ history សម្រាប់ commands ពីមុនៗ។
File និង Processes
គ្រប់យ៉ាងនៅក្នុង UNIX មានទាំង file ឬ process។
A process គឺជាអ្នកប្រតិបត្តិបញ្ជាក់ពីកម្មវិធីដោយមានតែមួយគឺ PID(process identifier)។
A file គឺជាអ្នកប្រមូលផ្ដុំនៃទិន្នន័យដោយពូកវាត្រូវបានបង្កើតដោយ user ប្រើប្រាស់ text editors តាមរយៈ running compiler ជាដើម។ឧទាហរណ៍៖
-បង្កើតឯកសារ (report,essay)
-បង្កើតtextនៃកម្មវិធីដែលត្រូវបានគេសរសេរនៅក្នុងភាសា programming កម្រិតខ្ពស់។
-រចនាសម្ពន្ធក្នុងការដាក់ directory ដាក់ក្នុងម៉ាស៊ីននិងបញ្ជូនទៅឱ្យ user ធម្មតាជាឧទាហរណ៍មានដូចការប្រមូលនៃ binary diitsមានជាbinary file ជាដើម។
-directory ផ្ទុកព័ត៌មានអំពី contents រួមទាំង directories ផ្សេងៗទៀតមាន sub directoriesនិង file ផ្សេងៗ។
រចនាសម្ពន្ធនៃ Directory
គ្រប់ files ទាំងអស់ត្រូវបានគេដាក់ឱ្យស្ថិតនៅក្នុងក្រុមនៅក្នុងរចនា សម្ពន្ធតែមួយរីឯ file-system គឺត្រូវបានគេរៀបចំតាមឋានានុក្រមលំដាប់លំដោយមានបី។នៅចំណុចខាង ដើមឬដំបូងគេយើងឃើញនៅក្នុងរចនាសម្ពន្ធខាងក្រោមត្រូវបានគេហៅ ថា root ឬគេសរសេរសញ្ញាឆ្លាស(/)។
-តាមរយៈរូបភាពឬ digram ខាងលើយើងឃើញថា home directory ឈ្មោះថា “ee51vn“ មានពីរ sub-directories (docs & pics) នោះគេហៅ file នោះថា report.doc។ទីតាំងពេញឬហៅថា full path នៃ report.doc គឺ “/home/its/ug1/ee51vn/report.doc“ ។
របៀបបើក UNIX terminal
ដើម្បីបើក UNIX terminal windows ចុចលើ “terminal“ អាយខុនចេញពី៖ Applications/Accessories ម៉ឺនុយ។
-បន្ទាប់មក Terminal window និងលោតបង្ហាញជាមួយ % prompt ដែលវារង់ចាំអ្នកវាយបញ្ចូលcommands។
-នៅលេខបន្ទាប់យើងនិងបង្ហាញអ្នកពីការប្រើប្រាស់ List file & និង directory តាមរយៈ Terminal window នេះថាវានិងផ្ដល់សារសំខាន់អ្វីខ្លះដល់អ្នកប្រើ។
ប្រភព : http://cm.com.kh/